Có nguồn gốc từ Trung Quốc, bài Mạt chược đã du nhập vào Việt Nam và dần dần được đón nhận. Bài viết sau sẽ hướng dẫn chi tiết cách chơi mạt chược để bạn có thể tham gia chơi cùng bạn bè.
Các quân bài
Bài mạc chược tại Việt Nam bao gồm 4 bộ và 1 khung với tổng số quan bài là 160 cụ thể được chia ra như sau:
Bài nạc gồm ba loại là:
Sách: là những thẻ bài màu xanh lam từ 1 đến 9, trong đó quân nhất sách được ký hiệu bằng con chim sẻ. Có 4 con đối với mỗi loại quân như vậy:
- Vạn: những con bài này được ký hiệu bằng chữ “Vạn” phồn thể màu đỏ, ứng với từng con sẽ được viết chữ tàu từ 1 – 9 (Nhất tới Cửu).
- Văn: là những con bài được biểu thị bằng những vòng tròn nhỏ cũng từ 1 tới 9
Tài phao: hay có tên gọi khác là gió, gồm bảy loại, mỗi loại bốn con là:
- Đông Nam Tây Bắc
- Trung Phát Bạch
Bộ Khung: là những con bài đại diện, có chức năng thay thế cho những con bài khác, gồm hai loại khung:
Khung Xanh, gồm 4 con là
- Tổng: Thay thế cho tất cả mọi con bài, kể cả hoa.
- Thùng: Thay thế cho những con thuộc hàng Văn
- Soọc: Thay thế cho những con thuộc hàng Sách
- Màn: Thay thế cho những con thuộc hàng Vạn
Khung Đỏ, gồm 4 con là
- Hoa: Thay thế cho tài phao
- Hỷ: Thay thế cho 4 gió
- Nguyên: Thay thế cho Trung Phát Bạch
- Hợp: Thay thế cho các con bài nạc Văn Sách Vạn
Bộ Hoa: gồm 4 bộ hoa là: Mai Lan Cúc Trúc
Bốn mùa: gồm Xuân Hạ Thu Đông
- Tứ Hoàng (cũng gọi là Vương) được ký hiệu chữ Hoàng ở bên dưới và đánh số từ 1 tới 4
- Tứ Hậu được ký hiệu là chữ Hậu và đánh số từ 1 tới 4
Lưu ý: Đôi khi ta sẽ thấy xuất hiện bộ Hoa khác thay thế cho bộ Tứ Hoàng và Tứ Hậu đó là Cầm Kỳ Thi Họa và Ngư Tiều Canh Độc
Cách chơi mạt chược
Bài mạt chược thông thường có 4 người chơi, một hội sẽ gồm 4 gió Đông, Nam, Tây, Bắc. Đầu tiên sẽ gieo 3 con xúc xắc (2 con cùng màu 1 con khác màu) để chọn chổ. Người nào được làm cái sẽ đánh từ cửa Đông, nếu người làm cái ù thì tiếp tục làm cái nữa, nếu không thì người kế tiếp làm cái.
Xoa quân bài đã úp sấp cho quân được trải đều, mỗi người xếp 40 quan thành 20 đôi bầy ngang trước mặt. Có nhiều cách xếp khác như xếp thành 6 hàng theo dạng 7,7,7,7,6,6 quân rồi chồng lên thành 3 hàng rồi nối 3 hàng này thành 20 đôi. Hoặc xếp theo kiểu 8,8,8,8,4,4 quân rồi chồng đôi nối loại.
Nhà cái (cửa Đông) sẽ gieo xúc xắc để biết lấy bài từ chổ nào, lấy theo thứ tự từ nhà cái tới nhà con mỗi người 2 đôi, 2 đôi, 2 đôi, rồi 1 quân, tổng cộng là 13 quân. Nhà cái sẽ lấy dư ra 1 quân để đánh ra trước, nếu lấy luôn 2 quân liền thay vì 1 quân thì được gọi là nhảy cóc.
Sau khi mỗi người lấy bài của mình thì chồng bài còn lại sẽ có hai đầu, đầu bên tay phải để bốc bài lúc bình thường, đầu phía tay trái để bốc bài khi có hoa hay khung dựng lên. Chiều lấy bài hay bốc bài sẽ được tính theo chiều kim đồng hồ và ngược lại với chiều lấy bài hay đổi bài khi dựng hoa, khung hay coong.
Khi người bên trái mình đánh ra 1 quân, ta có thể ăn một phu phình nếu có 2 quân cùng hàng để xếp theo thứ tự liên tiếp. Ví dụ 1,2,3 Nhất, Nhị, Tam Vạn hay 4,5,6 Tứ, Ngũ, Lục Sách,…
Nếu mình có 2 quân giống với 1 quân của bất kỳ người nào đánh ra thì mình có quyền phỗng thành một phu phỗng. Ví dụ: Nhất Vạn, Nhất Vạn, Nhất Vạn hoặc Đông, Đông, Đông.
Các cách ù bài
Ù muỗi: nhỏ nhất và không có phán nào, nếu 4 phu có cả phình lẫn phỗng
Ù phình: nếu Đông không phải là cửa và 4 phu đều là phình thì ù một phán (hình bên dưới)
Ù tui tui: nếu 4 phu toàn là phỗng thì ù 3 phán
Mún cun: nếu 14 quân toàn lầ một hàng. Ví dụ: Vạn thì ù toàn hàng, được 6 phán.
Toàn chữ: nếu 14 quân toàn là chữ, ví dụ Đông, Nam, Tây, Bắc, Trung, Phát, Bạch, thì được 18 phán.
Bất cầu nhần: nếu không ăn của ai mà tự ù lấy, được tính 1 phán.
Ù xuyên: nếu chỉ chờ 1 quân hay 1 phu hay 1 mắt mà bốc lấy được, được thêm 1 phán.
Những bài sau đây không ăn của ai và bốc được con thất Vạn, là ù xuyên (1 phán), phình (1 phán), bất cầu nhần (1 phán): tổng 3 phán.
Ù khản khản: nếu không ăn của ai mà bốc được 4 phu tòa phỗng.
Ù Thập Tam Thái Bảo: nếu có đủ 13 quân gồm: nhất, cửu, tài phao (Trung, Phát, Bạch, Đông, Tây, Nam, bắc) thì chờ 13 tiếng: con bài ? có thể là 1 trong 13 quân để thành mắt. (13 phán)
Ù Đại Tam Nguyên: nếu 3 phu là 3 phỗng Trung, Phát, Bạch (9 phán).
Ù Tiểu Tam Nguyên: nếu 2 phu là 2 phỗng có Trung, Phát, Bạch, còn lại một đôi Trung, Phát, Bạch, tính là 1 mủn (6 phán)
Ù Đại Tứ Hí: nếu 4 phu toàn là phỗng Đông, Nam, Tây, Bắc, 6 mủn (36 phán).
Ù Tiểu Tứ Hí: nếu 3 phu là phỗng của 3 trong 4 con Đông, Nam, Tây, Bắc, và con còn lại là một đôi mắt, 4 mủn (24 phán).
Cách tính tiền
Khi chơi Mạt chược người ta thường gọi tiền là sầu, là những đồng tiền bằng nhựa với đầy đủ màu sắc và giá trị khác nhau. Khi kết thúc chơi mới đổi sang tiền thật. Việc này tránh lộ ra việc chơi cờ bạc.
- Ai đánh ra cho người khác ù thì phải giam cái, còn 2 người kia phải giam con
- Ai bốc ù thì cả 3 người kia phải giam cái.
- Nếu ai ù nhầm quân hoặc tính sai bài (ù báo) thì phải đền tiền cho mọi người
- Nếu bốc nhầm quân không đúng chỗ lấy bài cũng bị phạt mất ù, tuy nhiên vẫn phải tiếp tục đánh cho hết ván.
- Khi nhà cái lên bài mà ù ngay thì gọi là Thiên ù, một mủn. Khi nhà con lên bài mà chờ ngay, rồi ù ngay cây đầu tiên nhà cái đánh ra gọi là Địa ù, một mủn.
- Nếu có khung Vạn thì chờ suốt hàng Vạn, con Vạn nào cũng ù, chờ mắt gọi là chờ tán tiêu.
- Khi chờ 1 quân trong phu mà quân đó ở giữa gọi là chờ xuyên, chờ hai đầu. Ví dụ: đã có Tam Vạn, Tứ Vạn thì Nhị Vạn, Ngũ Vạn ai đánh ra đều ù.
Nếu có khung Vạn và Tam Vạn thì chờ thảo mã, ai đánh Nhất, Nhị, Tam, Tứ, Ngũ Vạn đều ù. Ví dụ: chờ có khung Vạn và Tam, Tứ, Ngũ Lục Vạn, ai đánh Nhất, Nhị, Tam, Tứ, Ngũ , Lục, Thất, Bát Vạn đều ù! Tất cả hàng Vạn trừ Cửu Vạn.
