“Chiếc xuồng ba lá quê ta
Mảnh mai như chiếc lá đa giữa dòng
Liềm trăng sông nước cong cong
Nhỏ nhoi mà vẫn ngược dòng lũ dâng…”
Từ bao đời nay, phương tiện chủ yếu để đi lại, làm ăn của người dân vùng sông nước miền Tây Nam Bộ là ghe xuồng, mà chiếc xuồng ba lá mang nét đặc trưng rất độc đáo. Không lạ gì khi xuồng ba lá còn được mệnh danh là “đôi chân của người dân vùng sông nước Nam Bộ” hay người ta thường đùa nhau là “đi bằng tay”, bởi chỉ cần hai tay chèo là dù gần dù xa cũng có xuồng nâng bước.
Xưa kia khi vùng đất sình lầy quanh năm ngập nước này đường bộ rất ít, kênh rạch thì dọc ngang. Kênh rạch đi vào tận trước cửa mỗi nhà. Mùa lũ và những đợt triều cường càng khó khăn cho người dân đi lại. Người dân vùng Đồng Tháp Mười còn nhớ câu hò quen thuộc:“Dẫu xuồng ba lá lênh đênh
Cầu tre lắt lẻo gập ghềnh khó đi
Anh ơi chớ ngại ngần chi
Ngồi xuồng ba lá giữa kỳ nước lên”
Cùng là “họ” xuồng, ngoài xuồng ba lá còn có năm lá và xuồng tam bản, loại xuồng tam bản là loại xuồng lớn hơn. Trước đây nó chỉ có một chèo, sau này để đi lại nhanh hơn người dân nơi đây “chế” thêm một chèo nữa. Tương tự, ghe cũng có nhiều loại: ghe tam bản, ghe bầu, ghe chài… ghe tam bản mui ngắn, có đến chín mảnh ghép hoặc nhiều hơn. Ghe có đôi be gió để làm chỗ nghỉ ngơi và để hàng hóa.
Nay khắp vùng đồng bằng châu thổ miền Tây Nam Bộ đã mở mang nhiều tuyến đường quốc lộ, tỉnh lộ, liên thôn, liên xã. Dọc theo hai bên bờ kênh nay cũng đường bộ, cầu bê tông, xe honda, thậm chí có cả ô tô. Thế nhưng, trên kênh rạch, nhất là các bến đò, chợ nổi vẫn không thể vắng bóng xuồng ba lá. Du khách mọi miền đất nước và cả khách du lịch nước ngoài về với miền Tây Nam Bộ không thể không ngồi trên xuồng ba lá đi du ngoạn trên dòng kênh thanh bình, khỏa tay xuống dòng nước mát lành, hoặc trong đêm miệt vườn ngắm trăng soi dòng kênh lấp lánh, một nét thân thương của “Miền Tây gạo trắng nước trong/Ai đi đến đó lòng không muốn về!”.
